به گزارش مرآت، در یک دهه اخیر و با توجه به تیزبینی و رهنمودهای داهیانه رهبر انقلاب شاهد تغییراتی در دیدگاه های مسئولین و جامعه نسبت به مسئله مهم جمعیت بوده ایم. بازخوانی یک دهه اخیر منویات رهبر انقلاب گویای کلیدی و مهم بودن لزوم افزایش جمعیت در کشور است.

 

بخشی از توصیه های مهم رهبر انقلاب در زمینه جمعیت

در تاریخ ۲۳ مهر ماه ۹۱ معظم له در مورد حد مطلوب کنترل جمعیت بیان کردند: که حد زاد و ولد در جامعه ما چیست؟ من اشاره کردم؛ یک تصمیم زمان دار و نیاز به زمان و مقطعی را انتخاب کردیم، گرفتیم، بعد زمانش یادمان رفت. مثلاً فرض کنید به شما بگویند آقا این شیر آب را یک ساعت باز کنید. بعد شما شیر را باز کنی و بروی! ماها رفتیم، غافل شدیم؛ ده سال، پانزده سال. بعد حالا به ما گزارش می دهند که آقا جامعه ما در آینده نه چندان دوری، جامعه پیر خواهد شد؛ این چهره جوانی که امروز جامعه ایرانی دارد، از او گرفته خواهد شد.

۱۱ اردیبهشت ماه ۹۲ رهبر انقلاب در خصوص سالمندی و سالخوردگی جمعیت فرمودند: من بارها این را به مردم عرض کرده ام: پیر شدن کشور، کم شدن نسل جوان در چندین سال بعد، از همان چیزهایی است که اثرش بعداً ظاهر خواهد شد، وقتی هم اثرش ظاهر شد، آن روز دیگر قابل علاج نیست؛ اما امروز چرا، امروز قابل علاج است. فرزندآوری یکی از مهم ترین مجاهدت های زنان و وظایف زنان است، چون فرزندآوری در حقیقت هنر زن است؛ اوست که زحماتش را تحمل می کند، اوست که رنج هایش را می برد، اوست که خدای متعال ابزار پرورش فرزند را به او داده است. خدای متعال ابزار پرورش فرزند را به مردها نداده، در اختیار بانوان قرار داده؛ صبرش را به آنها داده، عاطفه اش را به آنها داده، احساساتش را به آنها داده، اندام های جسمانی اش را به آن ها داده، در واقع این هنر زن ها است. اگر چنان چه ما این ها را در جامعه به دست فراموشی نسپریم، آن وقت پیشرفت خواهیم کرد.

در تاریخ ۸ آبان ماه ۹۲ نیز ایشان در باب الگوپذیری و تقلید از سبک زندگی خانوادگی در غرب خاطر نشان کردند: یک نگاه مقلدانه ای به زندگی غربی یا به زندگی اروپایی وجود داشته که به اینجاها منتهی شده و میراث آن به ماها رسیده؛ ما هم در یک برهه ای از زمان غفلت کردیم، کاری که باید انجام بدهیم انجام ندادیم. درحالی که امروز در [بعضی از] همین کشورهای غربی از کاهش باروری دارند زیان می بینند و پشیمانند و در بعضی از کشورهای غربی مطلقا کاهش باروری وجود ندارد؛ یعنی خانواده های پرجمعیت، مثلاً خانواده آمریکایی با ده دوازده بچه، چطور خانواده ایرانی [که] می خواهد از او تقلید کند باید حتما یک بچّه داشته باشد یا دو بچّه! که این الان وجود دارد و گزارش ها و خبرها از این واقعیت به ما اطلاع می دهد.

در ۱۳ شهریور ماه ۹۳ هم مقام معظم رهبری در ارتباط با اهمیت مسئله جمعیت کشور فرمودند: مسئله جمعیت تأثیر زیادی دارد در اقتدار ملی و افزایش نسل جوان و بزرگ بودن کشور از لحاظ جمعیت، خیلی تأثیر دارد در ایجاد اقتدار. البته از همه این ها مهم تر، مساله فرهنگ است؛ بخصوص در سطح باورها و عقاید مردم.

در فروردین ماه ۹۸ رهبر انقلاب در دیدار جمعی از زوج های جوان با اشاره به مسئله جمعیت در کشورهای مختلف و ایران اذعان کردند: افزایش فرزند باید به صورت یک فرهنگ دربیاید. شما ببینید، در بعضی از کشورهای غربی ــ مثلاً در آمریکا ــ خانواده ای پانزده تا بچّه دارند، بیست تا بچّه دارند و از این قبیل، تشویق [هم] می شوند و هیچ کس مذمّتشان نمی کند. اما نوبت به کشور ما که می رسد، این طرف قضیه تشویق می شود، [یعنی] کم فرزندی و مانند این ها. بنابراین این هم یک نکته است که ان شاءالله باید مورد توجه باشد.

 

تشویق به افزایش جمعیت بدون وجود ساختار مناسب

با نگاهی به این بیانات و جستجو در میان سایر فرمایشات رهبر انقلاب اهمیت پرداختن به لزوم توجه و پرداختن به مسئله فرزندآوری و پیشگیری از سالمندی جمعیت کاملا مشخص می شود. البته به نظر می رسد فرهنگ سازی و ترغیب جامعه به ازدواج و فرزندآوری، علیرغم وجود ساز و کارهایی که آحاد جامعه را به سوی کاهش جمعیت سوق می دهند، امر بسیار مشکلی است.

در طی سال های دهه ۶۰ به طور متوسط هر خانوداه دارای بیش از ۴ فرزند بود و امروزه این تعداد به کمتر از دو فرزند در خانواده رسیده است اما حداقل تعداد فرزندی که نیاز داریم تا جامعه ساختار جمعیتی متناسبی داشته باشد تعداد حداقل دو فرزند است تا جایگزین پدر و مادر شوند.

باید در نظر داشت با توجه به احتمال مرگ و میر فرزندان در سنین طفولیت تا جوانی حتی تولد دو فرزند در هر خانواده نیز کمتر از حد جایگزینی جمعیت است، بنابراین نیاز به افزایش فرزندآوری جهت ایجاد تناسب در ساختار جمعیتی کاملاً حس می شود.

مسائلی همچون امنیت شغلی و اقتصادی ، تغییر نگرش افکار عموم جامعه نسبت به فرزندآوری، انجام اقدامات ملی برای افزایش جمعیت، شناسایی و حل چالش‌های فرهنگی و اجتماعی افزایش جمعیت، شناسایی عوامل مؤثر بر افزایش جمعیت، بررسی و آسیب شناسی آمار ازدواج و طلاق در افزایش جمعیت و… از مسائل مهم تأثیرگذار بر مسئله جمعیت کشور است که بایستی مورد توجه مسئولان و سیاست گذاران کشور در حوزه جمعیت قرار بگیرد.

پای کار آمدن سازمان‌ها و نهاد‌ها و بررسی همه مسیرهای ممکن جهت ترویج فرهنگ افزایش جمعیت و تشویق عموم مردم به این امر، فراهم کردن زیر ساخت‌های لازم به منظور افزایش جمعیت مسئله ای ضروری است، در غیر این صورت افزایش جمعیت می تواند حتی یک نوع تهدید برای کشور به حساب بیاید.

 

لزوم بستر سازی مناسب علمی و فرهنگی و اقتصادی در حوزه جمعیت

تشویق جامعه به سوی افزایش جمعیت در صورتی که همراه با کار علمی و فرهنگ سازی مناسب صورت گیرد می تواند روش تأثیرگذاری برای افزایش جمعیت در نظر گرفته شود. سیاست گذاران بایستی با مدد گرفتن از کارهای علمی، زمینه تشویق مردم و امیددهی به آنان برای فرزند آوری بیشتر را ایجاد کنند از طرفی مراکز فرهنگی می بایست خانواده‌ها را نسبت به لزوم افزایش فرزند آگاه کنند. بدیهی است یکی از محورهای اصلی رشد و توسعه اقتصادی نقش قشر جوان و تأثیر آنان بر اقتصاد و تولید در کشور است. لذا با افزایش جمعیت، کشور با مشکلات بیشتر  در این زمینه مواجه نخواهد شد.

در کنار فرهنگ سازی، وجود امنیت شغلی، اقتصادی و اجتماعی سبب تشویق افراد جامعه به فرزند آوری خواهد شد. هنگاهی که رشد اقتصادی در جامعه زیاد باشد میل خانواده ها به افزایش جمیعت بیشتر می‌شود. از طرفی آموزش و پرورش می تواند با ترویج لزوم اهمیت افزایش جمعیت و فواید آن بر سطوح مختلف فرهنگی و اقتصادی در جامعه تأثیر گسترده ای در افزایش جمعیت داشته باشد و این مسئله در آینده می‌تواند به عنوان یک فرهنگ در جامعه نهادینه شود.

به عقیده کارشناسان در حوزه جمعیت، کاهش رشد جمعیت سبب از بین رفتن رشد و توسعه اقتصادی نیز می‌گردد. باید در نظر داشت که  رشد جمعیت را نمی توان به شکل دستوری محقق کرد؛ بلکه بایستی به این مسئله به صورت علمی و با حمایت و پشتیبانی مسئولین و سیاستگذاران نگریست. لذا اگر به این مسئله به شکل دستوری نگاه شود نتیجه مورد انتظار از افزایش جمعیت برآورده نخواهد شد.

از سوی دیگر می‌توان با روش‌های تشویقی فرزند آوری همچون تخصیص مبالغ نقدی در صورت فرزند‌آوری و دادن مرخصی‌های کاری به مادران باردار و در نظر گرفتن بیمه تکمیلی و حقوق‌ ضمن بارداری و یا هر طرح کارشناسی شده در جهت تسهیل مسائل اقتصادی خانوار، آن ها را به فرزندآوری تشویق کنیم.

 

سعید رنجبریان/ کارشناس اجتماعی

نوشته ترغیب جامعه به فرزندآوری؛ نیازمند ایجاد ساختارهای فرهنگی و اقتصادی اولین بار در شبکه اطلاع رسانی مرآت. پدیدار شد.

Shares: