به گزارش خبرنگار مرآت، متولدین دهه ۶۰ در کشور ایران که هم اکنون در سنین جوانی و بزرگ سالی هستند؛ با پشت سر گذاشتن ۲ الی ۴ دهه از زندگی خود به مرور وارد گروه های سنی ۶۰ سال و بیشتر می‌شوند و از آن جایی که سهم این گروه از جمعیت کشور بزرگ و قابل ملاحظه است به دنبال پیر شدن خود، پدیده‌ی سالمندی جمعیت و در دهه های بعدی سالخوردگی جمعیت را ایجاد خواهند کرد.
از دیدگاه جمعیت شناسی سالخورده شدن جمعیت امری طبیعی و بدیهی است که به علت انتقال جمعیتی صورت می پذیرد و به نظر می رسد این پدیده در بسیاری از مناطق دنیا از جمله در کشور ایران در حال رخ دادن است.
با توجه به آن که کشور ایران به تازگی با پدیده سالمندی مواجه شده، آثار این پدیده هنوز در سطح جامعه به خوبی ملموس نیست اما لازم است تا همگان از آینده پر خطر پدیده سالمندی و در نهایت سالخوردگی در کشور آگاه باشند و هر فردی مطابق با مسئولیت های فردی و اجتماعی که در جامعه دارد در جهت کنترل این پدیده ها بکوشد. در ادامه به تعدادی از آثار زیان بار سالخوردگی و رشد کم جمعیت پرداخته خواهد شد:
هزینه بالا و مشکلات نگهداری سالمندان در سراهای سالمندان
در جوامعی که تک فرزندی رواج زیادی دارد؛ وجود خانه های سالمندان متعدد نیز یک ضرورت به حساب خواهد آمد. با سالخورده شدن والدین و عدم توانایی آن ها در مراقبت از خودشان، تمام بار مسئولیت مراقبت از آن ها بر دوش تنها فرزندشان خواهد افتاد که البته در بیشتر اوقات به علت مشغله های کاری این مسئولیت توسط تنها فرزندشان به عهده سراهای سالمندان گذاشته خواهد شد. بدیهی است در صورت رواج چند فرزندی در جامعه امر مراقبت و نگهداری از والدین برای فرزندان سهل تر و به نوبت صورت خواهد گرفت.
فارغ از مسئله مراقبت از والدین، هزینه های نگهداری از سالمندان که اتفاقاً هزینه های بالایی نیز هست بر دوش فرزندان خواهد بود و در صورت تک فرزند بودن تمام بار تأمین این هزینه ها بر دوش یک نفر خواهد افتاد.
کاهش تولید در اثر کم شدن نیروی کار فعال و جوان
طبق تعاریف بین المللی به افراد بین ۱۵ تا ۶۵ سال که به تولید ثروت می پردازند نیروی کار گفته می شود. افراد با سن و سال کمتر و بیشتر از سنین مذکور در جامعه به عنوان مصرف کننده شناخته می شوند . با بروز پدیده سالمندی در جامعه و بالا رفتن متوسط سنی نیروی کار، کم کم از تعداد نیروی کار کاسته شده و به نیروی سالخورده یا بازنشسته افزوده خواهد شد. در نتیجه این اتفاق جامعه با کاهش تولید ثروت مواجه خواهد شد و در واقع عده کمی باید به تولید ثروت بپردازند تا عده زیادی از آن ثروت استفاده کنند.
مهاجرت پذیر شدن کشور و معضلات واردات فرهنگ بیگانه
وقتی جامعه یا کشوری توان تولید داشته باشد اما با کمبود نیروی کار مواجه باشد با به عبارت دیگر جمعیت مصرف کننده دارای تعداد افراد بیشتری نسبت به جمعیت تولید کننده باشد؛ ناگزیر از باز کردن درب های کشور با قید و شرط های کم به روی مهاجرانی است که به قصد کار و تولید ثروت رو به آن کشور آورده اند.
با ورود مهاجران، لاجرم فرهنگ آن ها نیز به کشور وارد خواهد شد و فرهنگ حاکم بر کشور را تحت تأثیر خود قرار خواهد داد.
مطابق نظر کارشناسان در شهرهای مهاجر پذیر مشکلاتی نظیر ناهنجاری های اخلاقی بیشتر اتفاق خواهد افتاد. خواه این مهاجرت از شهری به شهر دیگر و در داخل یک کشور اتفاق بیفتد و خواه از کشوری به کشور دوم. صد البته با توجه به تفاوت های فرهنگی بسیار بیشتر و بزرگ تر میان دو کشور، مهاجرت از یک کشور به کشور دیگر اسباب ایجاد ناهنجاری های بیشتری را رقم خواهد زد.
بی دفاع شدن کشور
یکی از مهم ترین مؤلفه های قدرت در هر کشوری جمعیت جوان آن کشور است. بر خلاف تصور عموم که در جنگ های مدرن تأثیر وجود و تعداد جمعیت نیروی انسانی دیگر مثل گذشته نیست؛ امروزه شاهد تلاش های بی وقفه کشورهای مدعی در حوزه جنگ مدرن برای گسترش و ازدیاد هرچه بیشتر نیروی انسانی هستیم. به طور مثال رژیم صهیونیستی با وجود داشتن تسلیحات مدرن و بی شمار، به شدت با وجود و اجرای سیاست های کنترل جمعت در سطح جامعه یهود و صهیونیست مخالف است و هر خانواده اسرائیلی موظف به داشتنحداقل ۴ فرزند است.
پر واضح است هر چه نیروی جوان یک کشور کمتر باشد، توان نظامی آن کشور رو افول خواهد رفت و جمعیت سالخورده نه تنها توان مراقبت از کشور که توان دفاع از خودش را نیز نخواهد داشت.
افول جمعیت و ظرفیت نخبگانی کشور
بی شک موتور محرکه پیشرفت علمی در هر کشوری نیروی جوان نخبه و علمی آن کشور است. هر چه جمعیت یک کشور پا به سن گذاشته و به سالخوردگی نزدیک تر شود، اندک اندک از جمعیت و نخبه و ظرفیت استفاده از توان نخبگانی آن کشور کاسته خواهد شد.
مسلما دانشمندان سالمند و سالخورده نیروهای ارزشمند، با تجربه و علمی کشور هستند اما باید پذیرفت نیروی جوان، شاداب و توانمند، حرکت و شتاب دهنده موتور علمی کشور خواهد بود و کم شدن جمعیت جوان نخبه یک کشور آثار خسارت بار زیاد و همه جانبه ای برای کشور خواهد داشت.
در انتها و فارغ از مسئولیت های اجتماعی و فردی که بر دوش آحاد جامعه در جوان نگاه داشتن کشور وجود دارد، انتظار می رود دولت و قانون گذاران با بررسی علمی و کارشناسی درست، چالش های پیش رو در جوان ماندن جمعیت کشور را احصاء و با حل توأم مسائل و مشکلات اقتصادی و فرهنگی در این حوزه قدمی مؤثر در جهت تحقق جوانی جمعیت کشور و کنترل روند سالمند شدن جمعیت بردارند.
سعید رنجبریان/ کارشناس اجتماعی
نوشته چرا باید نگران سالمندی جمعیت باشیم؟ اولین بار در شبکه اطلاع رسانی مرآت. پدیدار شد.